به گزارش تابناک یزد،کمتر کسی است که از مرکز جغرافیایی ایران گذر کرده باشد و از سوغات شیرین یزدی نچشیده باشد. در اين ميان هر چند "قطاب"، "لوز" و "پشمک" از شیرینجات معروف یزد هستند اما در كنار آنها، "حلوار ارده" نيز از سوغات اختصاصی يكي از شهرستان‌های استان يعني اردكان است؛ شهرستاني كه دروازه‌ي شمالی این استان کویری به شمار مي‌آيد.
ارده، روغن ارده و روغن کنجد، حلوا ارده و انواع شیرینی‌های کنجدی از جمله مشتقات با ارزش غذايي بالای دانه‌هاي گیاهی کنجد هستند که در بیش از 160 واحد صنعتی و سنتی شهرستان اردکان تولید مي‌شوند.
اين در حالي است كه صنعت توليدات محصولات كنجدي از پيشنه‌ي ديريني در شهرستان اردكان برخوردار است و برخي كارشناسان از آن به عنوان قطب توليد محصولات كنجدي كشور نيز ياد مي‌كنند.
پيشينه‌ي تاريخي صنعت حلوا ارده
"نادر پیری اردکانی" از پژوهشگران استان یزد در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه یزد، در خصوص پیشینه تاریخی محصول حلوا ارده در شهرستان اردکان، مي‌گويد: بر اساس اسناد تاریخی پس از آن که حلوا ارده توسط شیخ بهایی برای سربازان جنگجو ساخته شد، دقیقاً مشخص نیست که چه کسانی این صنعت را به اردکان منتقل کردند، اما آنچه که در آن شک و تردیدی نیست، این که پیشینه دیرینه‌ای در اين شهرستان دارد و حداقل به قبل از دوران قاجاریه باز می‌گردد.
موسس موزه فرهنگ اردکان ادامه مي‌دهد: در مجموع اسنادی که در موزه فرهنگ اردکان نگهداری می‌شود، اسناد بی‌شماری مرتبط با خرید کنجد، حلوا ارده و ارده در تاریخ اردکان ثبت است و نشان از رونق صنعت حلوا ارده اردکان در طول دوران گذشته دارد.
پيري اردكاني از وجود چندین بازار قدیمي به عنوان عاملی بر تقویت بخشیدن صنعت حلوا ارده در اردکان یاد می‌کند و می‌گوید: صنعت‌کاران حلوا ارده در کارگاه‌های خود معروف به "عصاری" در بازارهای قدیم اردکان که هنوز تعدادی از آنها به قوت خود باقیست و در حال فعالیت هستند به تولید ارده و حلوا ارده می‌پرداختند.
مهارت متفاوت استادكاران اردكاني
اين نويسنده و محقق اردكاني با اين توضيح كه در گذشته، کارگاه‌های عصاری موجود فقط در فصل زمستان فعال بوده‌اند، اظهار مي‌كند: مهارتی که امروزه در ساخت حلوا ارده در نزد استادکاران اردکانی وجود دارد، سبکی متفاوت است و در هیچ کجای ایران چنين فني با این سبک وجود ندارد و مطمئنا همين عامل يكي از دلایل خوشمزگی و مرغوبیت حلوا ارده اردکانی محسوب مي‌شود.
وي با اشاره به این که خانواده‌هایی در ادکان هستند که به صورت موروثی و در چند نسل، این صنعت را در اختیار دارند، وجود برخی از عناوين خانوادگی در بين شهروندان اردکانی همچون "عصارزاده" و "حلوایی" را جای مانده از آن دوران می‌داند.
پیری اردکانی خاطرنشان مي‌كند: براساس اسناد موجود، مردم اردکان خرید کنجد مصرفی خود را بیشتر از استان‌های شیراز و اصفهان انجام می‌دادند و فقط مقداری محدودي از آن در داخل اردکان کشت می‌شده است.
به گفته‌ي وی، پس از دهه‌ي 40 که ارتباطات و حمل و نقل در ایران رونق مي‌گيرد، محصولات كنجدي به ویژه حلوا ارده به سایر شهرها صادر و در سطح کشور بیشتر شناخته مي‌شود و همين سبب مي‌شود تا کارگاه‌های متعددی در اردکان تاسیس شود و به تولید ارده، روغن ارده و حلوا ارده بپردازند.
اقدامات سودجويانه از برند و اعتبار اردكان
دبیر انجمن حامیان میراث کهن اردکان در ادامه نيز عنوان مي‌كند: امروزه با توجه به افزایش تقاضا و وجود بازارهای داخلی و خارجی، علاوه بر تولید اين محصولات در فصول سرد سال در دیگر ایام سال نیز شاهد تولید آنها در اين شهرستان هستيم تا جایی که شرکت‌های صنعتی نیز به تولید انبوه این ماده خوراکی پرداخته و رقیب جدی برای کارگاه‌های سنتی شده‌اند.
پیری اردکانی با ابراز نگرانی از دست‌اندازی افراد سودجو بر برند و نام حلوا ارده‌ي اردکان، اظهار مي‌كند: متاسفانه اين روزها برخی افراد سودجو که فقط به دنبال منافع شخصی خود هستند، با عنوان و برند اردکانی، سعی در تولید محصولات نامرغوب و درامدزايي از اين طريق را دارند و اين موضوع کیفیت و اعتبار حلوا ارده اردکان را كه در طول ساليان دراز كسب شده است را به خطر می‌اندازد.
فعاليت 160 كارگاه توليد محصولات كنجدي
"محمدرضا بهجتی اردکانی" ريیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان اردکان نیز با اشاره به وضعیت کنونی صنعت این محصولات مغذی، به خبرنگار ايسنا – منطقه يزد مي‌گويد: شهرستان اردکان با داشتن بیش از 160 کارگاه تولید محصولات کنجدی، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصول در استان و كشور به شمار می‌رود.
وي با اشاره به این که آمار دقیقی از سهم تولیدکنندگان حلوا ارده اردکان از مجموع فروش این محصول غذايي ارزشمند وجود ندارد، اذعان مي‌كند: بیش از 350 نفر به صورت مستقیم و حدود 800 نفر به صورت غیرمستقیم در زمینه‌ي تولید و عرضه محصولات کنجدی در شهرستان اردکان فعالیت می‌کنند که از اين طريق تقریباً درآمدی بالغ بر 10 میلیارد ریال را در ماه‌های پر فروش سال، کسب می‌کنند.
خوشه محصولات كنجدي يزد، خوشه‌ي برتر كشور
بهجتي اردكاني با بيان این که در زمینه صادرات و برندسازی حلوا ارده سنتی اردکان در استان اقدامات مناسبی انجام شده است، خاطرنشان مي‌كند: شرکت شهرک‌های صنعتی استان به همين منظور با همکاری جمعی از تولیدکنندگان استان مبادرت به ایجاد خوشه محصولات کنجدی در سال 1391 كرده که از موفق‌ترین خوشه‌هاي کسب و کار کشور محسوب مي‌شود به نحوي كه در سال گذشته نيز به عنوان خوشه برتر کشور معرفی شد.
وی در ادامه از برگزاری تورهای داخلی و خارجی، برگزاری دوره‌های آموزشی، ساخت مجتمع کارگاهی در شهرک صنعتی اردکان، به عنوان بخشی از اقدامات صورت گرفته از سوی خوشه کنجدی یزد یاد کرد.
اين مسئول از انواع مشتقات و فراورده‌های کنجدی که در شهرستان اردکان تولید می‌شود نيز به ارده، حلوا ارده، روغن کنجد، روغن ارده، تختِگ، حلوا سوهان و به تازگي نيز حلوا کاکائويی و حلوا شکلاتی اشاره و اضافه مي‌كند: البته موارد اخير با توجه به محدود بودن تاریخ مصرف، به صورت محدود تولید می‌شود.
توليد روزانه 110 تن ارده در اردكان
"احمدکمالی اردکانی" ريیس اتحادیه حلوا و عصاری اردکان نيز با اشاره به این که میزان تولید ارده در شهرستان اردکان روزانه 110 تن است، در گفتوگو با خبرنگار ايسنا – منطقه يزد، خاطرنشان مي‌كند: در اوج فصل تولید و فروش که از اواخر شهریور تا اوایل دی ماه است، بيشترين تولید ارده و حلوا ارده در اردکان صورت می‌گیرد ولي این آمار از اوایل خرداد تا اوایل شهریورماه تقریباً به صفر نزدیک می‌شود و مابقی ايام سال نيز تولید بین 30 تا 70 تن در ماه متغییر است.
وي كه از تولیدکنندگان حلوا ارده در اردکان است، عنوان مي‌كند: از مجموع 110 تن ارده‌ي تولید شده در اوج ماه‌های تولید، مقدار 50 تن تبدیل به حلوا ارده، 20 تن به فروش ارده و مابقی براي تبدیل به روغن ارده، اختصاص مي‌يابد.
کمالی اردکانی میزان تولید روزانه حلواارده در اردکان را نیز 90 تن در ماه‌های اوج تولید و فروش ذكر مي‌كند.
ساخت مجتمع کارگاهی خوشه محصولات کنجدی
"سیدرضا طباطبایی" عامل توسعه خوشه محصولات کنجدی استان با اشاره به تجربه حضور در نمایشگاه‌های خارج از کشور و مقایسه محصولات کشورهای صاحب سبکی همچون ترکیه، اردن، لبنان، عربستان و غيره در این صنعت با محصولات اردکان، مي‌گويد: طعم و ظاهر محصولات تولیدی اردکان به مراتب برتر از محصولات مشابه خارجی است.
وي دلایل این مرغوبیت را در گفتوگو با خبرنگار ابيسنا – منطقه يزد، استفاده از مواد اولیه با کیفیت، روش ساخت و فرآوری خاص محصول در اردکان و عدم استفاده از افزودنی‌های غیر طبیعی برمي‌شمارد.
عامل توسعه این خوشه یکی از مهمترین طرح‌‌های در دست اقدام در صنعت محصولات کنجدی در استان را طرح ساخت مجتمع کارگاهی خوشه محصولات کنجدی ذكر و خاطرنشان مي‌كند: این مجتمع در حال حاضر در شهرک صنعتی اردکان شامل 57 واحد تولیدی در حال ساخت است.
وي ادامه مي دهد: هر یک اين واحدها در زمینی به مساحت 625 مترمربع و زیربنای 475 مترمربع در حال ساخت است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاري به بهره‌برداری برسد.
طباطبایی اظهار مي‌كند: با توجه به پیشرفت های حاصل شده در حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در خوشه محصولات کنجدی، در حال حاضر امکان صادرات این محصولات به خارج از کشور فراهم شده و برخی از واحدهای پیشروي استان در حال تلاش جهت صادرات محصولات خود هستند.
اين مسئول در پایان نيز بيان مي‌كند: با توجه به شاخص مطلوب استان یزد در زمینه تولید محصولات کنجدی، با توسعه و ارزیابی این خوشه محصولات کنجدی می‌توان در ایجاد و توسعه اشتغالزایی استان یزد برنامه‌ریزی کرد و بازارهای جهانی و هدف را گسترش داد.